De Mentaliteit

Het thema van deze editie van dit magazine is mentaliteit. Dan denk je eerst: ‘Och dat is best te doen’, maar als je dan achter de computer zit en je er iets steekhoudends over moet schrijven, blijkt het toch een lastig begrip. Mentaliteit ligt heel dichtbij gedrag. Een sportieve mentaliteit is een sportief gedrag. Niet alleen qua goed en hard inspannen om alleen of in je team, een overwinning te behalen, maar ook in fair play, ofwel niet vals spelen.

Ook in het notariaat is het begrip mentaliteit onderwerp van veel discussie, al gaat het daar dan vaak over ethiek. Mag je als notaris aan een bepaalde zaak geld verdienen of niet? Hoe bescherm je de kwetsbare mensen in de samenleving, zoals ouderen?

Als notaris word ik regelmatig met dergelijke kwesties geconfronteerd. Ooit weigerde ik dienst bij een bepaald kredietverzoek, omdat onduidelijk bleef of de bij de zaak betrokken oudere zich voldoende de gevolgen en de risico’s realiseerde. Een gesprek met deze oudere heer werd mij door hebberige zakelijke relaties van de oudere simpelweg geweigerd. Het is mij op uitschelden en dreigementen komen te staan van die relaties, die hun lucratieve deal aan de neus voorbij zagen gaan; maar dat doet me niets. Ik kan mezelf nog steeds recht in de ogen kijken.

Ook in films wordt het begrip veelvuldig gebruikt. Ik vind de film Scent of a Woman één van de mooiste uitingen van het begrip mentaliteit. De jonge student aan het prestigieuze Baird-College Charlie Simms, dat al eeuwen presidenten, leiders, wetenschappers en beroemde schrijvers heeft voortgebracht, is getuige van een baldadige beschadiging van de splinternieuwe auto van schooldirecteur Trask. Hij weet niet wie er voor verantwoordelijk is, maar dat twee studenten dat wel weten: Charlie en een studiegenoot George Willis jr., aanstaand erfgenaam van de schatrijke Willis-familie. In een hoorzitting ten overstaan van alle studenten en een speciale tuchtcommissie, zet Trask alles in om de namen van de daders te achterhalen. Vader Willis doneert jaarlijks aan het Baird-College en Trask zet diens zoon daarom niet teveel onder druk.

Van Charlie Simms heeft de directeur niet veel te vrezen. Diens ouders zijn arm en de jonge Charlie studeert met een beurs. Charlie weigert echter te vertellen wie de verantwoordelijken zijn en Trask zet hem publiekelijk onder zware druk en dreigt zelfs zijn beurs in te trekken. De knorrige en alcoholistische oud-kolonel Frank Slade, met wie Charlie in korte tijd een speciale band heeft opgebouwd, neemt het voor Charlie op. In een vurige speech stelt Slade dat hij niet mag en kan beoordelen of het zwijgen van Charlie terecht is of niet. Hij waarschuwt de jonge toehoorders en de tuchtcommissie voor de morele gevolgen als ze Charlie zijn beurs ontnemen alleen omdat hij zwijgt. Want hoe je de zaak ook bekijkt: Charlie levert niemand uit om zijn eigen toekomst veilig te stellen. En dat heet integriteit, dat heet moed en dat is het hout waar leiders uit gesneden zouden moeten zijn.

Voor mij persoonlijk betekent mentaliteit: rechtvaardigheid, integriteit, transparantie en fair play, ook al is dat niet altijd de makkelijkste weg.